Veelkleurig gewaad

Geliefde gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Jozef, de meest geliefde zoon van Jakob,
de eerstgeboren zoon van zijn meest geliefde vrouw, Rachel,
niet van Lea, of van die 2 slavinnen,
Nee, Jozef, zoon van Rachel.

Die geliefde zoon van de vader,
de jongste, hij droomt dat hij de belangrijkste is.
De laatsten zullen de eersten zijn toch?
Hij droomt dat iedereen,
zon, maan en sterren, voor hem zullen buigen.
En het lijkt alsof we niet uit Genesis, maar uit Openbaringen lezen.
Z’n broers kunnen hem wel schieten,
en vader zegt: wat is dat nou voor een droom?!
maar met dat hij dat zegt: bewaart hij de woorden in zijn hart.

De geliefde zoon van de vader,
door zijn omgeving gehaat, vernederd,
Zijn broer Juda, bedenkt het om hem te verkopen, net als Judas later.
niet 30, maar 20 zilverstukken kreeg je er in die tijd voor.
Jozefs droom valt als een bundel ongebonden aren uit elkaar.
En dan als slaaf naar Egypte.

Maar hoe verkoop je dit thuis aan je vader?
Inmiddels hebben zijn halfbroers–halfbeulen
hem zijn mooi veelkleurige bovenkleed uitgedaan, gestript van zijn eer,
symbool van zijn vaders waardering en eigendunk tegelijk.
De broers zeggen wel: laten we hem niet doden, er mag geen bloed vloeien.
Maar er blijft een plaatsvervanger nodig.
Dus zijn mooie kleed scheuren ze wel,
en dompelen het in het bloed van een zondebok.
(Wees gegroet, koning der dromen)

– Hoor je hier Jezus?
In een notendop zien we het hele verhaal van de bijbel,
al direct in het allereerste boek, in de oerhistorie van de wereld.
Als grondlijn, bouwplan van de geschiedenis.
Vooruitwijzing naar Jezus: de lijdende knecht, de zondebok,
die naar ‘Egypte’ moet om later zijn volk te verlossen.
– Het is een wat oude uitdrukking, maar we zeggen van de bijbel:
in het gewaad van de Schrift komt Christus naar ons toe.
Dat betekent dat je Jezus tegenkomt, op elke bladzijde;
bij het Woord, komen we hem dicht op de huid.

Als jaarthema zijn we bezig met veelkleurigheid,
en deze tekst is echt niet alleen gekozen om de jas van Jozef.
Ik wil graag de veelkleurigheid van dit verhaal laten zien:
Het gewaad van de schrift.
Dit mooie stuk uit de bijbel laat een gelaagdheid zien.
In de kerkgeschiedenis is wel eens 4 lagen aan betekenis onderscheiden.
We zitten nu op een symbolische laag van het verhaal.
Het verhaal wijst naar Jezus, naar de lijdende knecht.
Hij die ons zal verlossen uit het slavenhuis van Egypte,
maar eerst zelf tot een slaaf gemaakt wordt.
– Maar mooi als dit is – is het helemaal eerlijk naar Jozef toe?
Zo geestelijk maken, doet dat geen onrecht aan de persoonlijke tragedie?
Is God regisseur van mooi verhaal,
die het plot uitzet over de rug van Jozef heen?
met zilverlingen van Juda naar Judas,
Moet Jozef lijden, omdat God het nodig vindt
om figuranten als vooruitwijzers naar zijn Zoon te hebben?

Tuurlijk niet! Jozef is ook gewoon verraden door zijn broers.
Naief was hij, bepaald geen gevoel voor tact, en arrogant.
Maar zo is het gewoon gebeurt!
Dat is een andere belangrijke laag als we bijbel lezen.
We lezen niet alleen een geestelijk verhaal, over God en wat goed is,
Maar het gaat over mensen van vlees en bloed.
Op deze aardbodem is wat je hierin lees gebeurt.
Dit is de historische betekenis. Dit is onze geschiedenis.

En dan bedoel ik niet primitieve geschiedenis.
Op zo’n oud boek, uit zo’n andere tijd kun je ook neerkijken: zoiets als:
vroeger waren mensen pre–historische barbaren,
ze verkochten hun halfbroer.
Maar dat is niet de bedoeling
Het hele boek Genesis stelt ons de mensheid voor.
Dit is wie we zijn, dit is ons verhaal.
En nu komt een wat lang zijspoor,
maar ik wil laten zien, dat Genesis vertelt waar we vandaan komen.
Genesis, boek van de oorsprong. Daar gebruikt het een vast zinnetje voor:
In onze tekst staat het in vers 2: Dit is de geschiedenis van …

Voor het eerst lezen we die zin in Genesis 2:4:
Dit is de geschiedenis van de hemel en de aarde.
Dit is niet het opschrift boven het scheppingsverhaal.
Niet het verhaal van het paradijs.
De geschiedenis van hemel en aarde wordt vertelt
door het verhaal van de zondeval.
Blijkbaar is dat het verhaal bij uitstek van hemel en aarde
Als je weet van de zondeval;
heb je het verhaal van hemel en aarde te pakken. De rest is geschiedenis.

Genesis gaat verder in 6:9 Dit is de geschiedenis van Noach.
En het verhaal wat dat volgt is dat van de zondvloed.
Noach is een rechtvaardige. De enige op dat moment.
En zelfs hij overleeft het alleen als God hem en de dieren
een reddingsboei toegooit. De rest is geschiedenis.

Genesis gaat verder in 10:1
Dit zijn de nakomelingen van Sem, Cham en Jafet, de zonen van Noach
Het woord nakomeling en geschiedenis is in het hebreeuws hetzelfde.
Alle volken komen uit Noach en zijn 3 zonen.
Even nog klitten die families bij elkaar.
In Babel maken ze een mega–toren van een statement:
Samen staan we sterk! Dat klinkt mooier dan het was.
Want het was een opgeheven vuist naar God:
Stel, er komt weer een zondvloed, dan klimmen we gewoon in de toren.
We komen er zelf wel boven op!
Maar God gooit de boel overhoop, verwart de taal, verstrooit de volken.
En de rest is geschiedenis.

Genesis 11 vers 10 en vers 27, zoomen dan in.
De volken zijn verstrooid, en God laat zien wie hij is, door te kiezen.
Van de 3 zonen van Noach, kiest God de lijn van Sem, in vers 10.
En dat loopt uit in vers 27, met: Dit is de geschiedenis van Terach
Het verhaal wat volgt is dat van de roeping van Abraham.
Want God kiest, en dan moet je alles achter je laten.
Of dat nou Ur is, of een vissersboot, of een slechte gewoonte;
als je God hoort roepen laat je alles liggen.
En de rest is geschiedenis. Maar dan wel verbondsgeschiedenis.
God laat zien hoe dat werkt. Hij geeft Abraham zegen.
God geeft de onvruchtbare een zoon: Isaak.
Niets is onmogelijk voor God om zijn plan te trekken.

En dan denk je dat het mooi is in Gods verbond.
Als God alles geeft, als hij bewijst dat hij te vertrouwen is,
nou, dan zullen mensen toch wel dankbaar zijn?
Hoe kunnen we anders?!

Genesis 25:19 Dit is de geschiedenis van Abrahams zoon Isaak
En we lezen direct van Jakob en Ezau, van haat en nijd,
proberen het zelf te redden, het zelf te fixen.
Dus niets een verhaal van dankbaarheid of vertrouwen.
Want dat is blijkbaar niet wie we zijn.
Wat Isaak, dat wonderkind van de belofte, voortbrengt
is het verhaal bij uitstek van kinderen in Gods verbond:
elkaar pootje lichten en bedriegen.
Ach, en hoevaak hebben we elkaar in de kerk ook niet de tent uitgejaagd,
en de rest is geschiedenis…

De laatste keer in Genesis dat we deze formule lezen is
in het hoofdstuk van vanmorgen. Gen 37:2
Dit is de geschiedenis van Jakob.
En dan volgt het verhaal van Jozef.
Je zou kunnen zeggen dat vers 2 eigenlijk zegt:
Weet je wat de geschiedenis van Jakob is? Dubbele punt: Dat is Jozef.
Jozef is wat Jakob voortbrengt:
met zijn liegen, met zijn bevoordelen en scheeftrekken,
met zijn rivalizerende vrouwen,
en hun zoons die dat natuurlijk overnemen.

Het verhaal van Jozef is allereest gewoon zo gebeurt.
En natuurlijk heeft God daarover de regie.
Maar God gaat niet over lijken,
en Hij stopt niet figuranten in een lijdensrol,
omdat God zo nodig zijn verhaal wil vertellen;
dit is gewoon zo gebeurt omdat mensen zo zijn.

Ik had ze nu niet genoemd, maar als je in Genesis kijkt,
staan daar ook de geschiedenissen van Ismael en Esau.
De niet gekozen Ismael wordt voor Isaak genoemd,
en Esau, die het eerste recht op de band met God niet hoeft,
hij wordt voor Jakob genoemd.
God is niet de regisseur die hun rol er uit knipt.
Hen negeert, omdat het niet zou passen in zijn heilsgeschiedenis.
Dit is ook gewoon hoe het gelopen is.
Het rauwe leven waar God naar wil omzien.
Dit is de tastbare werkelijkheid, waarin hij naast je komt staan.
Hij kwam bij ons heel gewoon. Reeel, Hij werd realiteit
Heel historisch, en dan bedoel ik dus vooral: heel echt.
Hier, op deze aarde, gemaakt van dit vlees en bloed.

– Dat was de geschiedenis–laag.
Maar, je zult maar niet van geschiedenis houden! Wat moet je er dan mee?
Bovendien kan het ook een makkelijke manier zijn,
om het lekker ver weg te houden.
Dat was lang geleden, gaat niet over mij.

Een derde laag die er in bijbelverhalen zit,
is een morele betekenis, een soort ethische les.
Dat gaat over wat goed is en wat kwaad is.
In het verhaal van Jozef is dat wel duidelijk.
De broers zijn jaloers. Niet goed. Jozef is arrogant. Niet goed.
En de oorzaak van dat alles: Jakob trekt voor. Niet goed.
Zo moeten wij dus niet doen.

Kijk; dat Jozef met zijn mooie veelkleurige jas loopt te pronken is niet OK.
Dat hij zo pretensieus doet over die dromen, dat klopt niet.
Maar toch ligt het wel iets moeilijker.
Die jas was een geschenk van een liefdevolle vader,
en die dromen kwamen van God. En dat zal nog uitkomen ook!
Jozef verzamelt later al die aren om zich heen.
En zijn broers zullen voor hem buigen.
Als je bedenkt dat in Egypte zon en maan als goden werden vereerd;
denk dan aan die droom dat zon, maan en sterren buigen voor Jozef.
Al de goden moeten buigen voor de lijdende knecht.
Ja natuurlijk! Fantastisch, zo mooi en wijs, zoals God de regie heeft!

Maar in de manier hoe God jou je rol toebedeeld,
en hoe voor ons de kaarten zijn verdeelt:
loop ik als een Jozef blij te zijn met mijn gaven,
en steek ik daarmee anderen de ogen uit?
Zonder dat je je schuldig hoef te voelen als je veel hebt gekregen,
maar de vraag is wel hoe ga je daarmee om; ben ik meer trots, dan tevreden?

– Ben ik als een van de broers jaloers,
op iets wat een ander wel heeft: bijvoorbeeld gezondheid,
vitaliteit als je ouder wordt, of gelovige kinderen?
Je ziet het wel bij een ander, maar zelf mis je het.
En dat doet zeer, dat steekt. Dat mag echt, maar hoe ga je er mee om?
Kijk je Vader er op aan, dat hij die ander wel zo mooi bekleed?
– Of ben ik als vader Jakob partijdig,
splijt ik mijn gezin door de een voor te trekken?
Mijn liefde te geven aan een ander?
Of ben ik als een van Jakobs vrouwen bezig:
manipulatief wat–dan–ook–maar als middel in te zetten
om maar wat genegenheid of aandacht te krijgen?
In de geschiedenis van Jakob en zijn vrouwen,
worden slavinnen als pionnen ingezet, en wordt er betaald met seks.
De wereld is eigenlijk niets veranderd.

Als dit verhaal van Jozef alleen een geschiedenisverhaal is,
heeft het niet zoveel te vertellen.
Zelfs in een tijd waarin we meer samengestelde gezinnen tegenkomen,
is de bonte situatie van Jakob nogal uitzonderlijk.
Als je alleen kijkt naar de historische laag, dan blijf ik buiten schot.
Maar de morele betekenis van de tekst helpt
om ook aan jou vandaag vragen te stellen.
Wat Genesis laat zien is niet alleen wat er gebeurt is, ooit.
Maar ook wat ons verhaal is. Dit is wie we zijn.
Hoe we werken, waar we vandaan komen.
Dat zie je, als je diep in die spiegel durft te kijken.
Dit is wat mensen voorbrengen, de geschiedenis van hemel en aarde.

— We kijken naar de laatste betekenis–laag in dit bijbelverhaal.
En die is toekomst–gericht; hoe het in het einde zal zijn.
Eigenlijk gaat het over wie God in het diepst van zijn Zijn is.
Vaak ligt dat in het verlengde van wat Jezus heeft gedaan,
en lijkt het wat op die symbolische laag.
Dat noemen we ook wel christologisch,
en gaat over wat Jezus al gedaan heeft.
Deze diepste laag, gaat meer over wat God nog zal gaan doen.

Om nog iets over God en de toekomst te leren: Kijk in vers 19 en 20.
Kijk daar eens! zeiden ze tegen elkaar, daar komt die meesterdromer aan.
Dit is onze kans! Laten we hem vermoorden en hem ergens in een put gooien.
We zeggen gewoon dat hij door een roofdier is verslonden.
Dan zullen we eens zien wat er van zijn dromen uitkomt.
Die broers hebben zo’n hekel aan Jozef,
ze willen hem weg hebben, in vers 20 is het plan nog de dood.
Maar dan zit God als het ware in de startblokken
om die uitdaging aan te nemen.
Die dromen kwamen namelijk van hem.
Hij is de meester van de droom.
En God zal laten zien dat het lijden,
of zo’n intens verstoorde familie–relatie, niet het einde is.
God zal laten zien dat ook de dood niet het einde is.
De dromen die hij geeft, O dat gaat gebeuren.

Als de bijbel je op de toekomst richt,
je een droombeeld geeft van hoe het zal worden
is dat niet om jou lijden vandaag maar weg te drukken.
Ik geloof zelfs dat God lijkt op vader Jakob, zoals hij rouwt om zijn zoon.
Dat God ook zo verdriet wil hebben,
niet getroost wil worden door makkelijke woorden.
Stel je voor ook zeg, die huichelende zoons,
die hun vader troosten met leugens, terwijl zij dader zijn.
Vader zegt: Nee. Ik zal rouw dragen
totdat ik naar mijn zoon in het dodenrijk afdaal
We weten hoe Jezus dat waarmaakte. Neergedaald in de dood.
Maar het verhaal is nog niet klaar.
De lijdende knecht komt een keer terug.
Deze invalshoek van bijbellezen, die je op de toekomst richt,
laat je kijken naar de beloften van God die nog open staan.

— We hebben met een hele oude traditie van bijbel–lezen, zwart
gekeken naar 4 lagen van betekenis in een bekend verhaal.
Het is niet de bedoeling dat we voortaan slaafs,
elk vers in dit model proppen. Dat past niet.
Het is zelfs een geruststellende gedachte dat God niet in schema’s past.
Maar dit laat wel iets zien, van de veelkleurige manier,
waarop Jezus, in het gewaad van de schrift, naar ons toekomt.

En dan ontdek je, keer op keer, dat het typisch God is,
die dwars door onze rauwe werkelijkheid, wel zijn weg gaat.
Die niet schrikt van mensen met een twijfelachtige moraal.
Nee, dit is de geschiedenis van hemel en aarde.
En dan is het kenmerkend God dat hij zegt: Ik daal af,
ik kom door te lijden, verlossend bij je.
Dat hij zelf geschiedenis wordt, echt, vlees en bloed.

Het hoort bij God dat hij deelt in de weg van het lijden.
En dan vooral omdat het voor ons ondragelijk is.
Maar het duurt niet lang meer, en dan is het oude geschiedenis.
En ontsluit hij een nieuwe hemel en een nieuwe aarde.

Het is om van te dromen!
En de rest is: onze toekomst

Amen